Muzeum / książeczka legitymacyjna / Id: 146

Książeczki Legitymacyjne z lat 1869 i 1888.

zbiory własne muzeum

Wstęp

Książeczka Legitymacyjna była swojego rodzaju dowodem tożsamości. Jednak jej podstawowym celem było potwierdzenie miejsca zamieszkania osoby, której została wydana. Miało to przeciwdziałać nielegalnej migracji i lepszej kontroli mieszkańców Królestwa Polskiego. Książeczki Legitymacyjne istniały co najmniej od roku 1813 wprowadzone "Postanowieniem Namiestnika Królestwa z dnia 27 stycznia 1813 roku". (patrz: strona Archiwum Panstwowego w Lublinie). Przedstawione poniżej Książeczki Legitymacyjne wykonane zostały wg wzoru zatwierdzonego przez Radę Administracyjną Królestwa w dniu 10/22 listopada 1861 r. Jeden fakt jest niewątpliwie zaskakujący. Mimo, że prawie wszystkie urzędowe dokumenty wydawane na terenie zaboru rosyjskiego po 1863 roku były sporządzane w języku rosyjskim (lub były dwujęzyczne), Książeczki Legitymacyjne miały wyłącznie POLSKI tekst(!). Zaskoczeniem jest również umieszczenie na warszawskich książeczkach herbu miasta, mimo że nie był to dokument magistracki lecz policyjny a syrenka nie była uznawana przez władze carskie za herb miasta!!!



Okładki

Po lewej stronie książeczka wydana w roku 1869 dla Marianny S. zaś po prawej książeczka jej córki Apolonii wydana w roku 1888.

Obie książeczki są tej samej wysokości (11,5 cm), różnią się jednak szerokością (lewa 7 cm, prawa 7,8 cm). Zauważalne różnice, poza układem napisów i liternictwem, to brak słowa "Stołeczne" na młodszym dokumencie. Po Powstaniu Listopadowym władze carskie pozbawiły Warszawę statusu miasta stołecznego. Wydany w 1869 roku dokument prawdopodobnie pochodzi z pierwszej partii, drukowanej w 1861 roku, i dlatego ma jeszcze słowo "Stołeczne". Z późniejszych dodruków napis ten usunięto. Warto również zwrócić uwagę, że syrenka nie ma zakręconego ogona jak na wielu innych warszawskich dokumentach z tego okresu.

Mimo, że obie książeczki różni 20 lat, tekst pierwszej strony nie uległ zmianie. Widać jedynie pewne różnice w edycji oraz brak skrótu "sr." (srebrne) w cenie książeczki. Stempel z V Cyrkułu Policji Warszawskiej, na książeczce Marianny S., potwierdza, że wydano jej w 1878 roku "wid na żitielstwo", czyli kartę pobytu lub paszport.

Dane osobowe

Marianny

Marianna urodziła się w Gubernii Płockiej a warszawską Ksiażeczkę Legitymacyjną otrzymała po wyjściu za mąż w wieku 23 lat. Mieszkała w tym czasie na ulicy Gęsiej. Z "opisu właściciela" wynika, że była wzrostu "dobrego".

Apolonii

Apolonia urodziła się w Warszawie na ul. Gęsiej i otrzymała swoją książeczkę w wieku lat 15. W odróżnieniu od matki miała wzrost "słuszny"(!)

"Obowiązki każdego mieszkańca stałego Warszawy"

Obie książeczki mają tekst identycznej treści.

Następne dwie strony są przeznaczone na "wyszczególnienie rodziny". W obu książeczkach strony te są puste.

"Zmiany mieszkań" - czyli wędrówka po Warszawie

Strony od 10 do 24 byly przeznaczone na wpisy związane ze zmianą miejsca zamieszkania. Warto zwrócić uwagę, że do 1890 roku nazwy ulic były pisane po polsku, późniejsze wpisy są już wyłącznie w języku rosyjskim i są potwierdzane stemplami adresowymi i podpisami zarządców domów.

"Wędrówka Marianny"

Po dziewięciu latach Marianna przeniosła się z ul. Gęsiej na Dziką 37 (w 1878 roku) a dziesięć lat póżniej (w 1888) na Dziką 73. W roku 1893 zmieniła adres na Pawią 78 by po dwóch latach powrócić na Dziką 73.

W 1898 roku Marianna przeniosła się na ulicę Okopową by po dziesiąciu latach zmienić lokum na Spokojną 11. Tu doczekała wypędzenia Rosjan i ostatni wpis w jej książeczce ( 14 lutego 1916 roku) potwierdzony jest polską pieczątką meldunkową. Miała wtedy 70 lat...

"Wędrówka Apolonii"

W książeczce Apolonii jest na przestrzeni 14 lat aż 14 wpisów meldunkowych!!! Często na okresy nawet krótsze niż miesiąc. Spośród wielu potencjalnych powodów takiej "mobilnosci" Apolonii, najbardziej prawdopodobnym wydaje się przypuszczenie że właścicielka tego dokumentu pracowała jako pomoc domowa, służąca lub guwernantka.

Pierwsze dwa wpisy są identyczne z wpisami w książeczce matki. Apolonia mieszkała razem z nią do roku 1895 aż wreszcie rozpoczęła swoją wędrówkę po mieście:
Świętojańska - 4 dni
Piwna - 4 miesiące

Żórawia - 4 miesiące
Marszałkowska - 3 miesiące
Widok - 1 miesiąc
Hoża - 10 miesięcy

Wspólna - 8 miesięcy
Bielańska - 3 miesiące
Podwale - 4 lata(!!!)
Spokojna - (w domu, gdzie była póżniej zameldowana jej matka) - 1 miesiąc

Krochmalna - 1 miesiąc
Ostatni wpis Wilcza 6 datowany jest 4 kwietnia 1902. Apolonia miała wtedy 29 lat. Niestety nie wiemy jakie były jaj dalsze losy...