Obrócenie pałacu
Lokalizacja pałacu Lubomirskich od początku XVIII w. sprawiała kłopoty.
Gdy w 1713 August II Mocny rozpoczął tworzenie Osi Saskiej okazało się, że pałac stoi skośnie do jej założenia. Jak wiele innych budowli miał zostać wykupiony i zburzony, prawdopodobnie królowi jednak zabrakło funduszy na jego wykupienie i dlatego też ocalał.
Po II wojnie światowej pałac uznano za wartościowy architektonicznie i odbudowano. Przez wiele lat rozpisywano konkursy na zagospodarowanie przestrzenne terenów osi saskiej.
Jeden z projektów zakładał budowę Teatru Domu Wojska Polskiego zamykającego perspektywę Osi Saskiej. Pałac Lubomirskich miał według tego projektu być przesunięty i obrócony. Jego nowa fasada miała stać równolegle do osi założenia.
 |
projekt źródło: "Siedem placów Warszawy" |
Lata 60-te XX w.:
W 1961 został rozpisany konkurs na projekt osiedla mieszkaniowego "Za Żelazną Bramą". Realizacja wygranego projektu rozpoczęła się w 1964. Przed pałacem miały stanąć blisko siebie dwa wieżowce, praktycznie zasłaniając go od strony Ogrodu Saskiego. Sprzeciwił się temu Marian Spychalski - Marszałek Polski, ówczesny minister Obrony Narodowej. Zażądał rozsunięcia wieżowców, aby nie zasłaniały pałacu oraz zaproponował obrócenie pałacu, tak by zamykał kompozycję Osi Saskiej.
Propozycja została zaakceptowana. Pałac odcięto od oficyn i fundamentów i na kratownicy ruszył po torach na nowe miejsce. Akcja obrócenia trwała od 30 marca do 18 maja 1970.
pałac przed obróceniem  |
1970 źródło: "Encyklopedia Warszawy" 1994 |
pałac po obróceniu z widocznymi odciętymi oficynami  |
1970 źródło: "Siedem placów Warszawy" |
Widok pałacu z odciętymi oficynami:
 |
kwiecień 1970 źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe |
Wyburzony fragment oficyn - po prawej korpus główny pałacu:
 |
kwiecień 1970 źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe |
Porównanie lokalizacji pałacu przed i po obróceniu:
 |
źródło: RM na podstawie planów Z. Stępińskiego |