Plan terenu przyszłego Ogrodu Saskiego:
1713 źródło: "Pałac Brühlowski" |
Widoczne dwory i pałace, które po wykupieniu przez króla Augusta II zostały zburzone. W górnej części planu widoczny pałac Ossolińskich (późniejszy Brühla), poniżej pałac Morsztyna (późniejszy Saski). Nad przyszłą osią główną saskiego założenia widoczny dwór Bokuma, który nie uległ wyburzeniu i pełnił w późniejszym okresie funkcję oranżerii.
Pierwszy etap zakładania ogrodu:
1717 źródło: "Ogród Saski" |
Klomby na głównej osi ogrodu, zakończone po lewej stronie fontanną otoczoną półkolistym nasypem z ośmiokątnym pawilonem.
Projekt rozplanowania Ogrodu:
1726 źródło: "Varsaviana w zbiorach drezdeńskich" |
Projekt obejmuje także rozplanowanie ogrodu pałacu Brühla, oraz pałacu (obecnie) Błękitnego przy Senatorskiej, należącego do córki Augusta II - Anny Orzelskiej.
Na osi głównej widoczny Wielki Salon, na północ i południe od niego dwie oranżerie - nie zrealizowane (północna planowana na miejscu Dworu Bokuma), w północnej części ogrodu w kierunku pałacu widoczny boskiet mieszczący teatr na wolnym powietrzu. Pomiędzy nim a pałacem mieścił się Ogród Królowej z Małym Salonem.
Symetrycznie do Ogrodu Królowej, po stronie południowej miał znajdować się Ogród Króla.
W wachlarzowatej części ogrodu miały zostać wzniesione Domki Gry.
Plan sytuacyjny z częściowo rozplanowanym ogrodem:
Plan Ogrodu po 1763:
Prawdopodobnie plan przedstawia stan faktyczny, w odróżnieniu od poprzednich planów mieszających stan faktyczny z projektami.
Widoczny jest Dwór Bokuma przekształcony w Oranżerię, na rogu Królewskiej i Saskiej (symetrycznej uliczki do Żabiej) znajduje się Operalnia, obok niej, na wysokości Dworu Bokuma Ujeżdżalnia.
Symetrycznie do Ogrodu Królowej znajduje się budynek cukierni prowadzonej przez Alberta Jerzego Lessla.
Wokół ogrodu widoczny mur z bastionami.
Plan Ogrodu z 1771:
1771 źródło: "Atlas Historyczny Warszawy" |
Widoczne od lewej: Żelazna Brama, Wielki Salon, dawny dwór Bokuma, Mały Salon, prawdopodobnie przy murze bastionowym wzdłuż Królewskiej widoczna Operalnia i Ujeżdżalnia.
Na placu przed pałacem Saskim widoczne kordegardy oraz Kuźnie Saskie pomiędzy placem a Krakowskim Przedmieściem.
Plan z 1772:
1772 źródło: "Atlas Historyczny Warszawy" |
Plan częściowo nieprawdziwy - widoczna jest na nim oranżeria północna, która nigdy nie powstała.
Plan z 1808:
1808 źródło: "Atlas Historyczny Warszawy" |
W odróżnieniu od poprzedniego planu, ten przedstawia faktycznie istniejący wciąż Dwór Bokuma, oraz Mały Pawilon w dawnym Ogrodzie Królowej przy pałacu Brühla.
Na planie tym "zanika" ulica Saska, biegnąca wcześniej wzdłuż muru ogrodu pomiędzy Żelazną Bramą a Królewską.
Plan z 1819:
1819 źródło: "Atlas Historyczny Warszawy" |
Ogród w początkowej fazie przekształcania go w ogród w stylu angielskim.
Przy Królewskiej widoczne dwa nowe budynki - kamienica Lessla z półkolistą rotundą z cukiernią, oraz zaznaczony na niebiesko budynek Nowej Ujeżdżalni.
Widoczna jest także nowa brama po stronie zachodniej ogrodu, po wyłączeniu z niego placu na targ, oraz dwie oficyny stojące do tej pory na terenie ogrodu.
Plan z 1829:
1829 źródło: "Kronika Warszawy" nr 2/1927 |
Na miejscu zaznaczony na poprzednim planie oficyn przy Żelaznej Bramie (istniejące od czasów saskich) widoczne są nowe budynki wzniesione po 1828. W miejscu dawnego dworu Bokuma widoczne wzniesienie, na którym ustawiono "duży wazon z kamienia ciosowego z przykrywą, osadzony na postumencie".
Plan z 1883:
1883 źródło: "Ogrodnik Polski"; 1883 nr 15 |
Ogród po wybudowaniu wodozbioru, sadzawki, fontanny, teatru Letniego, a w części południowo-zachodniej Instytutu Wód Mineralnych Sztucznych i Domku Ogrodnika oraz ulokowaniu przy głównych alejach kiosku, altanki z wodą sodową oraz owocarni.
Widoczne są także nowe wejścia do ogrodu od strony Żabiej, Niecałej oraz Fredry.
Przy wodozbiorze, od strony Niecałej zaznaczony pomnik Welledy, a przy klombach w głównej alei rzeźby.
Ogród na planie Lindley'a z 1897:
1897 źródło: "Atlas Historyczny Warszawy" |
Ze względu na skalę, na planie nie są widoczne wszystkie obiekty zaznaczone na poprzednim planie.
Na skrzyżowaniu skośnej alejki biegnącej do Królewskiej z nowo wytyczoną alejką ustawiono w tamtym okresie kiosk meteorologiczny.
Na placu przed pałacem Saskim widoczna bryła soboru pw. św. Aleksandra Newskiego.