Elewacja zachodnia / południowa
OBIEKT ISTNIEJE
FOT:
zdjęcie - Ryszard Mączewski
Architekt:
Dominik Merlini.
Budowa:
1774/1777.
Willa Biały Dom to pierwszy zbudowany od podstaw budynek w Łazienkach Królewskich w okresie panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Budowę zakończono w 1774, ale wykańczanie i ozdabianie wnętrz trwało aż do 1777. Piętrowa budowla na planie kwadratu zwieńczona została na dachu drewnianą balustradą oraz na szczycie przysadzistym belwederkiem, zwanym „postumentem”. W narożnikach attyki wieńczącej belwederek oraz w narożnikach attyki wieńczącej elewację ustawiono blaszane wazy dekoracyjne. Architektura budynku zakładała idealną symetrię: z każdej strony znajdowało się po 5 takich samych okien-drzwi w przyziemiu oraz po 5 odpowiadających im samych okienek na piętrze (zamkniętych łukiem odcinkowym, typowych dla stylu rokoko). Grube mury ceglane, na których stanął budynek, świadczą o tym, że teren był podmokły. Dodatkowo w 1776 wokół Białego Domu wymurowano kanał, który miał chronić przed wodą jego piwnice. Piwnice pierwotnie przeznaczono na kuchnię, jednakże kłopoty z powstrzymaniem dostawania się do nich wody deszczowej doprowadziły do wzniesienia w 1778 w pobliżu Białego Domu oficynki, do której przeniesiono kuchnię. Dwa lata później kuchnia została dwukrotnie powiększona, prawdopodobnie według projektu D. Merliniego. Oficynę z willą łączył drewniany mostek zbudowany w 1779. Drugi podobny mostek prowadził z Białego Domu na Promenadę.
Przed elewacją Białego Domu ustawiono rzeźbę satyra dźwigającego tarczę słonecznego zegara. Tarczę wykonał w 1777 Józef Hegel, natomiast autorem satyra był prawdopodobnie francuski rzeźbiarz E.M. Falconet.
Wnętrze było bardzo urozmaicone. Każdy pokój miał inną dekorację malarską, bądź tapetę chińską. Pokoje były zdobione: rafaelowską groteską (wówczas była to nowość w Polsce), widokami miast chińskich, kwiatami i motylami. Głównym dekoratorem wnętrz był J. B. Plersch. Większość pomieszczeń Białego Domu zachowała swój wystrój do dzisiaj.
Według przekazów pisemnych oraz ustnych w Białym Domu mieszkały: Elżbieta Grabowska - późniejsza morganatyczna żona Stanisława Augusta; siostry króla: Izabela Branicka i Ludwika Maria Zamoyska, a także matka księcia Józefa Poniatowskiego – Teresa Hurula z Kinskych (bratowa króla).
Zmiany i uszkodzenia:
- na przełomie XVIII i XIX w. usunięto wazy z narożników attyki wieńczącej elewację,
- w XIX w. zasypano kanał otaczający budynek,
- w latach 1914-15 opuszczający Warszawę Rosjanie ograbili Biały Dom.
- w 1932 rozebrano kuchenną oficynę.
Obecnie:
po II wojnie światowej Biały Dom był siedzibą zespołu odrębnej jednostki Biura Odbudowy Stolicy: Pracowni Stanisławowskiej.